Hadi Khaniki

نوشتن پلتفرمی با سویه‌ی نخست در همه شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مجازی دشوار است، اما هم مطلوب است و هم ممکن.

سویه‌ی دوم این کنش‌گری به هم‌سویی با «پروپاگاندای رایانشی» می‌انجامد؛ رخدادی که به کمک ارتش‌های سایبری، ربات‌ها و الگوریتم‌های شبکه‌ای هژمونی دروغ و خودمداری و خودکامگی را برای تضعیف فرایندهای دموکراتیک و گفت‌وگویی و تخریب رویکردهای اصلاح‌گرایانه و انتقادی هدف قرار داده است.

۵) سویه‌ی نخست نوشتن پلتفرمی سر از فعالیت در میانه‌ی «حوزه عمومی دیجیتال» در می‌آورد؛ پدیده‌ای که با ضعف نهادهای مدنی و پردامنگی قدرت سیاسی و انحصار رسانه‌ای در جامعه ما نوعی نقش‌آفرینی اثربخش و افق‌گشاست.

این‌که کنش ارتباطی ما در مسیر دامن زدن به فردگرایی، چندپارگی و رادیکالیسم خشونت‌بار است و یا تقویت رفتارهای مدنی، همبستگی اجتماعی و گفت‌وگوهای انتقادی؟

هرچند ظرفیت‌ها و قابلیت‌های گفت‌وگویی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های ارتباطی از توییتر و فیس‌بوک و اینستاگرام و واتس‌اپ و تلگرام تا تردز و بلواسکای و پادکست و کلاب‌هاوس یکسان نیست، اما توجه به وجه قالب هرگونه کنشگری مجازی ضروری است:

۴) سویه‌ی سازنده کنش‌گری شبکه‌ای و نوشتن و گفتن و خواندن و شنیدن پلتفرمی، نزدیک شدن به گفت‌وگو و الزامات آن است؛ یعنی پذیرفتن وجود و حقوق «دیگری متفاوت» در فضای ارتباطی. چنان‌که سویه‌ی مخرب آن بر پایه‌ی «خود حق‌پنداری» و تک‌گویی و ادعای مالکیت مطلق حقیقت شکل گرفته و می‌گیرد.

٣) مؤثرترین نقش رسانه‌ها از قالب شفاهی تا صورت شبکه‌ای خلق وضعیت «گفت‌وگویی» است. گفت‌وگو هدف و رسانه وسیله است. پس پرسش اصلی این است که آیا ارتباطات پلتفرمی قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی برای گفت‌وگو بر سر مسائل مزمن و جدید جامعه و جهان ما و جست‌وجو برای مهار و حل آن‌ها داشته و دارند یا نه؟

در نسل سوم -ارتباطات دیداری و شنیداری- بار گفتن و نوشتن به دوش دوربین افتاد و اکنون در ورود به «جامعه شبکه‌‌ای» این پلتفرم‌های متن‌محور، عکس و ویدئو‌محور ، صوت‌محور و یا تلفیقی از تمامی این‌ها هستند که میان‌دار «گفتن و شنیدن»، «نوشتن و خواندن»، «دیدن و دیده شدن» و محل و مجرای تبادل‌ها و تعامل‌های ارتباطی‌اند.

٢) «پلتفرمی نوشتن» که چرخاندن قلم از روی متن نوشتاری یا متن تصویری به میدان شبکه‌ای است می‌تواند در نسل چهارم ارتباطات قرار گیرد؛ در نسل اول -ارتباطات شفاهی- قدرت در گفتن بود و در نسل دوم -ارتباطات نوشتاری و چاپی- قلم میدان‌دار انتقال پیام شد.

پانصدمین پست اینستاگرامی: پیدا و پنهان «پلتفرمی نوشتن»

گفت‌وگوهاست در این راه که جان بگذارد
هر کسی عربده‌ای این‌که مبین آن‌که مپرس
حافظ

١) این پانصدمین پست اینستاگرامی من است و شاید انتظار باشد که از تجربه اندکم در باب گفت‌وگوهای شبکه‌ای و نوشتن‌های پلتفرمی سخنی بگویم.