Mensen van Middeleeuws Amsterdam

Rafelranden van Amsterdam (2025-3) - Holland Historisch Tijdschrift De bijdragen van Ranjith Jayasena, Janna Coomans, Bob Pierik, Janneke Gemmeken, Annemarie de Wildt en Jouke Turpijn nemen ons mee van de vroegste fysieke grenzen van Amsterdam, via het leven van mense...

Onlangs won Janna Coomans met haar boek 'Dievenland' de Libris Geschiedenis Prijs 2025.
Voor ons nieuwste nummer 'Rafelranden van Amsterdam' schreef ze een boeiend artikel: 'Precariteit, dieven en de middeleeuwse Amsterdamse rafelrand'.
Nieuwsgierig geworden?
Bestel dit nummer hier 👇

Janna Coomans wint de Libris Geschiedenis Prijs 2025 met haar boek Dievenland: Overleven in de Middeleeuwen.

Bedoel je markbrieven?

Bomen in een woud van scheepsmasten | Het Scheepvaartmuseum Bomen in het IJ  Als in de vroegmoderne tijd, vanaf ongeveer 1450, de poortklok luidt sluiten de poorten van Amsterdam. Maar voor een havenstad met kilometers aan havenfront heeft dat weinig zin als d...

Over de vroegmoderne haven van Amsterdam:
www.hetscheepvaartmuseum.nl/collectie/ar...

Maaltijd van de voetboogschutters, 1533. Geschilderd door Cornelis Anthonisz.

Meer info: am.adlibhosting.com/ais6v2/Detai...

Nog niet gelezen? Kijk op athenaeumscheltema.nl/a/janna-coom...

Janna Coomans' boek, Dievenland: overleven in de middeleeuwen, staat op de shortlist voor de Libris Geschiedenis Prijs!

Hoe zie je de Moderne/Nieuwe Devotie in dit licht? Het voelt voor mij altijd als een soort van prequel op de Reformatie, maar ik weet er te weinig van af.

Mary Beard is het antwoord op je vraag. Geweldige verteller, tegelijkertijd dusdanig veel materiaal dat je er wel een nacht mee kan vullen.

Elke tip in dit genre is toch een belediging naar de auteur haha

(Nederlandse) geschiedenisstudenten die net beginnen aan paleografie (of transcripties lezen) krijgen ook vaak het advies mee om de teksten hardop uit te spreken. Werkt uitstekend 👍

Gelukkig maakt de voortschrijdende digitalisering van archiefmateriaal hier nu al een enorm verschil

De dichtwerken van De Roovere staan op DBNL: www.dbnl.org/tekst/roov00...

Meester van Alkmaar, De zeven werken van barmhartigheid, 1504, Rijksmuseum, Amsterdam.

Rijmpje van de vijftiende-eeuwse dichter Anthonis de Roovere uit Brugge, over de zeven werken van barmhartigheid:

Secourst / Spijst / Laeft / Lost uut noode /
Herbercht / Cleedt / Begraeft de doode.

Op het schilderij zijn de zeven werken afgebeeld.

Wist je dat kleding ontzettend waardevol was in de middeleeuwen? Kledingstukken waren gewilde objecten onder dieven. Leestip: Janna Coomans, Dievenland. Overleven in de middeleeuwen (2025).

Was gokken in middeleeuws Amsterdam toegestaan?

Zeker, maar wel onder enkele voorwaarden. Zo mocht je niet meer geld vergokken dan je bij je had, en ook niet de kleren die je aan had.

Breen, Rechtsbronnen (1902), 33.

Op 'Wat Staat Daer?' kan je oefenen met verschillende soorten oud schrift: watstaatdaer.nl

Iedereen kan paleografie (oud schrift) leren. Het is voor veel mensen een leuke hobby en een manier om bij te dragen aan historisch onderzoek. Op velehanden.nl vind je projecten waar zowel absolute beginners als ervaren paleografen meer dan welkom zijn.

Als je moeite hebt met het laatmiddeleeuwse handschrift, kan je ook transcripties lezen. Zoals de wetteksten van middeleeuws Amsterdam samengesteld door J.C. Breen (1902, gratis toegankelijk op Delpher):
resolver.kb.nl/resolve?urn=...

Wist je dat het merendeel van de middeleeuwse archieven van Amsterdam digitaal raadpleegbaar is?

Bijvoorbeeld de zogeheten gasthuisarchieven:
archief.amsterdam/inventarisse...

Verder lezen? Tussenbroek en Jayasena, Amsterdam. Het water en de mensen. Een dag aan de Amstel in 1275 (2024).

Of bekijk de eerste aflevering van het Verhaal van Nederland - Amsterdam: npo.nl/start/serie/...

Nederland in 800 en 1500. Gabri van Tussenbroek, Houten eeuw van Amsterdam (Amsterdam: Prometheus, 2023), 38.

Tijdens de zware storm van 1170 ontstond de Zuiderzee. Daar heeft Amsterdam zijn gunstige ligging voor de handel aan te danken.

De precieze oorsprong is niet te achterhalen, maar hoogstwaarschijnlijk gaat het om een verbastering van het West-Friese 'ie'. Je kunt ook denken aan het Franse woord voor water ('eau').

Het water rondom Amsterdam heet al vanaf de middeleeuwen het IJ.

Waar komt deze benaming vandaan? Het antwoord heeft te maken met... water.

Genoten van Sail 2025?

Op een plattegrond van Amsterdam uit 1538 zien we ook prachtige schepen op het IJ.

Bonus: rechtsonder zie je het galgenveld in wat tegenwoordig Amsterdam-Noord is.

Meer weten over het cliché van de gewelddadige middeleeuwen? Lees dan het hoofdstuk van Nathan van Kleij in het boek Middeleeuwse medemensen.

Pieter Jansz. Saenredam: Het oude stadhuis in Amsterdam

Absoluut niet. Net als andere steden, had Amsterdam een streng wapenbeleid. Alleen kleine mesjes waren toegestaan. Op het stadhuis was een meetinstrument aanwezig waarmee messen gekeurd werden.

Bron: Breen, Rechtsbronnen, 55-56.

HBO Game of Thrones

In series en films over de middeleeuwen zien we vaak mensen met zwaarden en andere wapens door de stad lopen. Kwam je met een zwaard door de poorten van middeleeuws Amsterdam?

Een ambtenaar werd in 1496 op pad gestuurd met een 'codde' (knuppel) om loslopende honden te doden. Het stadsbestuur voegde eraan toe dat eenieder die deze ambtenaar het werk belemmerde, door woorden of daden, vervolgd zou worden.

Bron: Breen, Rechtsbronnen, 314-315, 448.

Toch had het stadsbestuur goede redenen voor het verbod. Sommige honden waren besmet met 'raserie' en beten mensen en dieren, met 'onsprekelike jammer, ongeneuchte ende verdriet' tot gevolg. Wie dan toch honden hield, werd geboden om deze uitsluitend binnenshuis te laten.